Μάιος 2013
Μικροί
Αστρονόμοι «Εν Δράσει»
3ο
Γυμνάσιο Κομοτηνής,
Σχολικό
Έτος 2012-2013
Συνέντευξη του Αντωνιάδη Ιωάννη: Φυσικού
με ειδικότητα την αστρονομία (απόφοιτου ΑΠΘ), μεταπτυχιακού φοιτητή/ερευνητή
του Max-Planck-Institute for Radioastronomy -
Πανεπιστημίου της Βόννης με 2 δημοσιεύσεις στο Monthly Notices of the
Royal Astronomical Society
1. Πως ξεκίνησε το ενδιαφέρον σας για την Αστρονομία και
πως τελικά κατέληξε να γίνει το επάγγελμά σας;
Από μικρός ήμουν περίεργος για τις θετικές επιστήμες
και μου άρεσε να διαβάζω διάφορα βιβλία και να βλέπω εκπομπές στην τηλεόραση.
Το ενδιαφέρον μου για την αστρονομία ξεκίνησε περίπου στο Γυμνάσιο, όταν στο
σπίτι αγοράσαμε ένα ζευγάρι κυάλια και τα χρησιμοποίησα για να δω τη Σελήνη.
Από εκείνη τη στιγμή έγινα φανατικός ερασιτέχνης! Μετά, στο Λύκειο,
παρακολούθησα το μάθημα της Αστρονομίας και σιγά σιγά άρχισα να σκέφτομαι πως
θα μπορούσα να το κάνω και σαν επάγγελμα...Το ένα έφερε το άλλο και βρέθηκα στη
Θεσσαλονίκη να σπουδάζω φυσική. Εκεί γνώρισα τον καθηγητή κ. Σειραδάκη, αλλά
και άλλους ενθουσιώδεις ανθρώπους που με βοήθησαν να αποκτήσω τις απαραίτητες
γνώσεις για να ξεκινήσω επαγγελματικά.
2. Τι σας αρέσει στη δουλειά σας;
Σίγουρα το πιο σημαντικό είναι η χαρά της ανακάλυψης.
Το να μαθαίνεις δηλαδή κάτι καινούριο για τον Κόσμο. Τα ταξίδια και τα μεγάλα
τηλεσκόπια βέβαια, έχουν κι αυτά την πλάκα τους.
3. Ποια είναι τα συναισθήματά σας,
όταν συναναστρέφεστε με τον κόσμο και του μεταδίδετε τις γνώσεις σας;
Το να μοιράζεσαι με άλλους κάτι που ανακαλύπτεις
αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της επιστήμης. Δε θα διάλεγα αυτή τη δουλεία αν δε
μου άρεσε να μεταδίδω τις γνώσεις μου.
4. Γιατί γίνατε Αστρονόμος;
Όπως είπα, είναι το παιδικό μου χόμπυ...Δε
δυσκολεύτηκα πολύ να διαλέξω.
5. Έχετε μετανιώσει ποτέ για την επιλογή σας
Δε θα το έλεγα. Σίγουρα υπάρχουν κάποιες δυσκολίες,
όπως άλλωστε και σε όλα τα επαγγέλματα, αλλά αγαπώ τη δουλεία μου και δε θα την
άλλαζα.
6. Με τι άλλο ασχολείστε εκτός από την Αστρονομία;
Με συνηθισμένα πράγματα...όπως όλος ο κόσμος. Μου
αρέσει να παίζω μουσική, να βγαίνω έξω με φίλους, να κάνω γυμναστική. Επίσης
μου αρέσουν τα ταξίδια, το διάβασμα και ο κινηματογράφος. Τώρα τελευταία άρχισα
να μαθαίνω Ιστορία που δεν την εκτιμούσα καθόλου στο σχολείο!
7. Θεωρείτε ότι για κάποιον αρχάριο είναι δύσκολη αυτή η
επιστήμη;
Δυσκολίες σίγουρα υπάρχουν. Η Αστρονομία όμως είναι
μια συναρπαστική επιστήμη και αν κάποιος ενδιαφέρεται πραγματικά είναι δύσκολο
να απογοητευτεί.
8. Θα θέλατε κάποτε να πάτε στο διάστημα; Αν ναι γιατί
και που;
Φυσικά! Θα ήθελα να δω τη Γη από τη Σελήνη, να
περπατήσω στον Άρη και, γιατί όχι, να επισκεφτώ όλους τους πλανήτες του Ηλιακού
συστήματος. Δυστυχώς κάτι τέτοιο με τη σημερινή τεχνολογία φαντάζει
αδύνατο...Όμως ποτέ δεν ξέρεις! Μερικές νέες εξελίξεις, όπως για παράδειγμα οι
ανακυκλώσιμοι πύραυλοι, μπορεί στο εγγύς μέλλον να κάνουν το διάστημα εύκολα
προσβάσιμο για όλους.
9. Οι γονείς σας τι σκέφτηκαν όταν κάνατε την πρώτη
σας παρατήρηση;
Ποτέ δεν τους ρώτησα, αλλά επειδή τους ξέρω, σίγουρα
σκέφτηκαν πως θα την αρπάξω!
10. Σε ποια ηλικία αγοράσατε το πρώτο σας τηλεσκόπιο;
Όταν ήμουν 15 και παρακολούθησα το μάθημα της Αστρονομίας στο
Λύκειο.
11. Τι προϋποθέσεις χρειάζεται κάποιος για να γίνει
αστρονόμος;
Η πιο σημαντική προϋπόθεση είναι ένα καλό υπόβαθρο στη
φυσική και τα μαθηματικά και φυσικά θέληση για δουλειά και περιέργεια! Ο πιο
εύκολος τρόπος για να γίνει κάποιος αστρονόμος, κατά τη γνώμη μου, είναι να
φοιτήσει σε μια Φυσικομαθηματική σχολή και μετά να παρακολουθήσει ένα πρόγραμμα
μεταπτυχιακών σπουδών όπου θα αποκτήσει πιο εξειδικευμένες γνώσεις. Το
τελευταίο στάδιο είναι η εκπόνηση μιας Διδακτορικής διατριβής, ενός ερευνητικού
προγράμματος δηλαδή, υπό την επίβλεψη ενός έμπειρου καθηγητή. Το
“διδακτορικό’’, όπως λέγεται, κρατάει συνήθως 3-5 χρόνια και στη διάρκειά του,
εκτός της ερεύνας, ο υποψήφιος διδάκτορας αναλαμβάνει και άλλα καθήκοντα, όπως
για παράδειγμα τη διδασκαλία φοιτητών ή την επίβλεψη μεταπτυχιακών
εργασιών.
12. Τι δυσκολίες έχετε αντιμετωπίσει στη δουλειά σας;
Δεν μπορώ να σκεφτώ κάποιο πρόβλημα, τουλάχιστον
τίποτα σημαντικό. Στην καθημερινότητα φυσικά μπορεί να συναντήσεις αρκετές
δυσκολίες, όπως και σε όλες τις δουλειές. Προσωπικά, μερικά πράγματα άλλες
φορές με ενθουσιάζουν και άλλες φορές με κουράζουν! Για παράδειγμα, τα ταξίδια
για διάφορα συνέδρια ή παρατηρήσεις είναι αρκετά συχνά. Συνήθως το διασκεδάζω,
αλλά μερικές φορές (όχι πολλές) θα προτιμούσα να καθίσω σπίτι!
13. Ποιο είναι το θέμα που ασχολείστε τώρα;
Το ερευνητικό μου ενδιαφέρον εστιάζεται σε έναν τύπο
εξωτικών αντικειμένων που ονομάζονται αστέρες νετρονίων. Τα αντικείμενα αυτά
είναι τα υπολείμματα αστεριών μεγάλης μάζας που τελειώνουν τη ζωή τους με μια
γιγάντια έκρηξη (Supernova). Τα περισσότερα χημικά στοιχεία δημιουργούνται σε
τέτοιες εκρήξεις, Εσείς κι εγώ δηλαδή αποτελούμαστε από υλικά που
δημιουργήθηκαν σε ένα Supernova! Κατά τη διάρκεια της έκρηξης, ο πυρήνας του
αστεριού, που πριν αποτελούνταν κυρίως απο σίδηρο, καταρρέει υπό το βάρος του
και συμπιέζεται σε μια σφαίρα που δεν ξεπερνάει σε διάμετρο τα 20 χιλιόμετρα.
Τα αστέρια αυτά είναι τόσο πυκνά που είναι αδύνατο να τα συγκρίνουμε με ο,τιδήποτε
ξέρουμε εδώ στη Γη. Φανταστείτε ένα αστέρι με τη μάζα του Ήλιου συμπιεσμένο σε
μια περιοχή λίγο μεγαλύτερη από την Κομοτηνή! Και σαν να μην έφτανε αυτό, οι αστέρες νετρονίων μερικές φορές έχουν
μαγνητικά πεδία δισεκατομμύρια φορές ισχυρότερα από έναν τυπικό μαγνήτη και
γυρνάνε γύρω απ’τον εαυτό τους εκατοντάδες φορές το δευτερόλεπτο, μερικές φορές
γρηγορότερα ακόμα και από μια ρόδα ενός αμαξιού της Formula-1! Οι αστρονόμοι
ενδιαφέρονται για τα αντικείμενα αυτά επειδή, μεταξύ άλλων μας επιτρέπουν να δούμε
πως λειτουργούν οι νόμοι της φυσικής κάτω από πολύ ακραίες συνθήκες.
14. Ποιά είναι τα σημαντικότερα ευρήματά σας;
Ένα πρόσφατο αποτέλεσμα, σχετίζεται με έναν αστέρα
νετρονίων που περιφέρεται γύρω από ένα άλλο αντικείμενο που ανήκει στην
κατηγορία των λευκών νάνων. Καταρχήν, όπως είπα και πριν, είναι αδύνατο να
αναπαράγουμε τις συνθήκες που επικρατούν σε έναν αστέρα νετρονίων στη Γη. Για
παράδειγμα, για να φτιάξουμε ένα υλικό με την ίδια πυκνότητα θα έπρεπε να
χωρέσουμε όλους τους ανθρώπους της Γης μέσα σε μια δαχτυλήθρα, πράγμα φυσικά
αδύνατο! Υπό τέτοιες συνθήκες, οι νόμοι της φυσικής είναι τελείως διαφορετικοί
από αυτούς που ξέρουμε στη Γη και οι φυσικοί έχουν πολλές διαφορετικές ιδέες
για το τι πραγματικά συμβαίνει. Μια ιδέα - η πιο παλιά- για παράδειγμα, λέει
πως τα πρωτόνια και τα ηλεκτρόνια των άτομων, ενώνονται και δημιουργούν έναν
άλλο τύπο σωματιδίου, τα νετρόνια. Γι αυτό άλλωστε και τα αντικείμενα αυτά
ονομάζονται αστέρες νετρονίων! Στην πραγματικότητα όμως, αυτή είναι μία μόνο
από τις πολλές θεωρίες. Μερικές άλλες προβλέπουν πως τα νετρόνια με τη σειρά
τους διαλύονται στα συστατικά τους στοιχεία, έναν άλλο τύπο σωματιδίων, τα
κουάρκς ή πως μετασχηματίζονται σε άλλα σωματίδια με περίεργα ονόματα όπως
γλουόνοια, καόνια κ.ο.κ…. Δυστυχώς δεν υπάρχει κάποιος άμεσος τρόπος για να
μάθουμε τι συμβαίνει. Μια πρόβλεψη όμως λέει πως αν τα νετρόνια πράγματι
καταστρέφονται για να σχηματίσουν άλλα σωματίδια, τότε ένας αστέρας νετρονίων
με μάζα μεγαλύτερη από περίπου μιάμιση φορά αυτή του Ήλιου, δεν μπορεί να αντέξει
το βάρος του και μετατρέπεται σε μαύρη τρύπα. Με λίγα λόγια, δεν πρέπει να
υπάρχουν στη φύση αστέρες νετρονίων με μάζα μεγαλύτερη από 1.5 ηλιακές μάζες.
Εμείς λοιπόν βρήκαμε, πως στο σύστημα αυτό ο αστέρας νετρονίων ζυγίζει δύο
ηλιακές μάζες και συνεπώς μπορούμε να πούμε πως όντως οι αστέρες νετρονίων
αποτελούνται από νετρόνια! Επιπλέον, το βαρυτικό πεδίο του αστέρα είναι τρομερά
ισχυρό -το ισχυρότερο που έχει μελετηθεί με ακρίβεια μέχρι τώρα. Αρκετοί
φυσικοί προέβλεπαν πως υπό τέτοιες συνθήκες η Γενική Θεωρία της Σχετικότητας
του Αϊνστάιν παύει να ισχύει και πρότειναν διάφορους τρόπους για την περιγραφή
της στρέβλωσης του χωροχρόνου γύρω από τον αστέρα. Μελετώντας την τροχιά του
αστέρα νετρονίων γύρω απ’ τον συνοδό του, βρήκαμε πως αυτό δεν είναι αλήθεια,
οι προβλέψεις της θεωρίας του Αϊνστάιν είναι απόλυτα συμβατές με τις
παρατηρήσεις.
15. Ισχύει ότι αν καμπυλώσουμε τον χωροχρόνο με την
ανάλογη τεχνολογία θα μπορούμε να φτάσουμε σε όποιο μέρος του διαστήματος σε
ελάχιστο χρόνο;
Λόγω των τεράστιων αποστάσεων μεταξύ πλανητών,
αστεριών κλπ, αν κάποιος θέλει να ταξιδέψει σε εύλογο χρονικό διάστημα θα
πρέπει να επιταχυνθεί σε πολύ μεγάλες ταχύτητες. Δυστυχώς όμως, ο Αϊνστάιν, το
1905, έδειξε πως υπάρχει ένα όριο στην ταχύτητα με την οποία μπορεί να τρέξει κάποιος,
που είναι η ταχύτητα του φωτός. Όσο πιο γρήγορα τρέχεις, τόσο μεγαλύτερη
γίνεται η μάζα σου και όλο και περισσότερη ενέργεια χρειάζεσαι για να πας πιο
γρήγορα...Για να ξεπεράσεις την ταχύτητα του φωτός χρειάζεσαι άπειρη ενέργεια.
Βέβαια, παραδόξως, η θεωρία του δεν απαγορεύει να κινείται κάποιος πιο γρήγορα
απ’το φως, αυτό που δεν επιτρέπει είναι τα επιταχυνθεί κάποιος σε τέτοιες
ταχύτητες! Μερικά χρόνια αργότερα, το 1915 ο Αϊνστάιν έδωσε μια εναλλακτική
λύση σε αυτό το πρόβλημα δημοσιεύοντας τη Γενική Θεωρία της Σχετικότητας, που
περιγράφει τη βαρυτική αλληλεπίδραση. Σύμφωνα με αυτή, ο χωροχρόνος είναι
ελαστικός και το σχήμα του αλλάζει λόγω της παρουσίας σωμάτων με μάζα. Θα
μπορούσαμε λοιπόν, αν είχαμε τα κατάλληλα μέσα, να ‘‘ενώσουμε’’ δυο μακρινά
σημεία και να μεταβούμε από το ένα στο άλλο χωρίς να πρέπει να διασχίσουμε τη
μεταξύ τους απόσταση. Φανταστείτε το σαν να διασχίζετε ένα βουνό μέσω μιας
σήραγγας, αντί να πάτε γύρω-γύρω. Φυσικά, το μεγάλο ερώτημα είναι πως μπορεί να γίνει
αυτό...Κανείς δεν ξέρει! Λίγα χρόνια μετά τη δημοσίευση της θεωρίας του
Αϊνστάιν, ένας γερμανός μαθηματικός, ο Κουρτ Γκέντελ, βρήκε μια λύση των
εξισώσεων που έλεγε πως αν το Σύμπαν έχει μια συγκεκριμένη μορφή τότε οι
σήραγγες αυτές ήδη υπάρχουν διάσπαρτες γύρω μας. Δυστυχώς όμως, οι παρατηρήσεις
δείχνουν πως η φύση δεν είναι έτσι όπως τη σκέφτηκε ο Γκέντελ. Από τότε βέβαια
έχουν βρεθεί κι άλλες λύσεις οι οποίες όμως παρουσιάζουν αρκετές δυσκολίες και
φαντάζουν αδύνατες...Αλλά ποτέ δεν ξέρεις!
16. Που περισσότερο σας κέντρισε το ενδιαφέρον η
Αστρονομία;
Το σύμπαν είναι απέραντο -τουλάχιστον για τα δικά μας
δεδομένα -και συνεπώς υπάρχουν αναρίθμητα πράγματα που ακόμα δεν ξέρουμε γι
αυτό! Πως οργανώθηκε το Σύμπαν, ποιοι είναι οι νόμοι του, πως δημιουργηθήκαμε
εμείς, αν υπάρχουν άλλοι σαν κι εμάς...Αυτές είναι λίγες μόνο απ΄τις ερωτήσεις
που με απασχολούσαν και με απασχολούν ακόμη.
17. Πότε αρχίσατε να ασχολείστε επαγγελματικά με την
Αστρονομία;
Επαγγελματικά, με την έννοια του να ζω απ’ αυτό, λίγο
περισσότερο από 3 χρόνια. Τη διδακτορική μου διατριβή όμως την ολοκλήρωσα μόλις
πριν από λίγους μήνες.
18. Υπήρχε κάποιος που να στάθηκε εμπόδιο στα σχέδιά σας
και αν ναι για ποιο λόγο;
Όχι!
19. Υπάρχει κάποια ανεκπλήρωτη επιθυμία σας;
Πολλές. Αλλά καλύτερα να μην τις πω για να μην σας
επηρεάσω..Είναι προτιμότερο να βρείτε και να προσπαθήσετε και εκπληρώσετε τις
δικές σας!
