11 Απριλίου 2013 : Εκπαιδευτική επίσκεψη Αστεροσκοπείο του ΑΠΘ & ΝΟΕΣΙΣ στην Θεσ/νίκη

 11 Απριλίου 2013

Εκπαιδευτική επίσκεψη στο Αστεροσκοπείο του ΑΠΘ και στο ΝΟΕΣΙΣ στην Θεσ/νίκη

Την Πέμπτη 11 Απριλίου 2013 πραγματοποιήθηκε η εκπαιδευτική επίσκεψη των προγραμμάτων «Μικροί Αστρονόμοι Εν δράσει» και «Παραδοσιακοί χοροί»

Συμμετείχαν 34 μαθητές και 3 καθηγητές. Αρχηγός της εκδρομής ήταν η διευθύντρια του 3ο Γυμνασίου Κομοτηνής κ. Γεωργιάδου Κερατσώ και συνοδοί οι καθηγητές κ. Παπαδοπούλου Σοφία (γυμνάστρια) με τον κ. Πρασόπουλο Δημήτρη (φυσικό).

Η εκδρομή ξεκίνησε από το σχολείο μας και μετά από μια σύντομη στάση φθάσαμε στη Θεσ/νίκη όπου οι 24 μαθητές του προγράμματος «Μικροί Αστρονόμοι Εν Δράσει» επισκέφθηκαν το αστεροσκοπείο του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσ/νίκης στην Πανεπιστημιούπολη.

Εκεί μας περίμενε ο καθηγητής του τμήματος Αστρονομίας του ΑΠΘ κ. Ιωάννης Σειραδάκης ο οποίος με τον γλαφυρό του τρόπο και την παθιασμένη του αγάπη (την αστρονομία), μας ξενάγησε στον περιστροφικό θόλο του αστεροσκοπείου (διαμέτρου 6 μέτρων).

 Το αστεροσκοπείο κατασκευάσθηκε το 1962, σχεδιάσθηκε από τον αρχιτέκτονα κ. Καραντινό και διαθέτει εκτός των άλλων ένα αξιόλογο διοπτρικό τηλεσκόπιο 20 εκατοστών. Για την εποχή του ήταν ένα μοντέρνο αστεροσκοπείο με τελείως αδιακόσμητες επιφάνειες. Δεν εμπεριέχει καμιά αναφορά σε ιστορικά στοιχεία και χαρακτηρίζεται από λιτότητα, κομψές αναλογίες και ελαφρότητα. Διασπάται σε τρεις όγκους. Ο πρώτος είναι κυβιστικός και στεγάζει τα γραφεία και διάφορες βοηθητικές αίθουσες. Ο δεύτερος είναι πρισματικός και φιλοξενεί το κλιμακοστάσιο και ο τρίτος, στον οποίο είναι εγκατεστημένο το τηλεσκόπιο αποτελεί έναν κύλινδρο. Οι μορφές που το απαρτίζουν είναι γεωμετρικές.

 Ίσως να είχε σκεφτεί ο αρχιτέκτονας την έκφραση   «Αεί ο Θεός ο Μέγας Γεωμετρεί»….

Αφού ανοίχθηκε ο θόλος με έναν…. δυνατό θόρυβο και το διοπτρικό τηλεσκόπιο κατευθύνθηκε στον ήλιο, τοποθετήθηκε ένα πέτασμα πάνω στο οποίο προβλήθηκε ο ήλιος και οι ηλιακές κηλίδες. Οι 24 μαθητές και οι καθηγητές κ.Γεωργιάδου Κερατσώ & Πρασόπουλος Δημήτρης παρατήρησαν τις ηλιακές κηλίδες και ο κ. Σειραδάκης εξήγησε τον τρόπο δημιουργίας, την μορφή και την κίνησή τους πάνω στον ηλιακό δίσκο. Στη συνέχεια παρατηρήσαμε ηλιακές προεξοχές μέσα από ένα ηθμό Lyot (o Lyot ήταν αστρονόμος που ασχολήθηκε και με την παρατήρηση του ήλιου και πέθανε το 1952 στην Αίγυπτο μετά από ένα ταξίδι σε μια παρατήρηση έκλειψης ηλίου στην Αφρική). Στην αρχή η παρατήρηση ήταν δύσκολη λόγω της κακής εστίασης αλλά στην συνέχεια βελτιώθηκε αισθητά και έγιναν εύκολα αντιληπτές περισσότερες ηλιακές προεξοχές, κηλίδες και νήματα.

Η ξενάγηση διήρκεσε μια περίπου ώρα και οι μαθητές μας έδειξαν αρκετό ενδιαφέρον ξεδιπλώνοντας μερικές από τις γνώσεις τους με στοχευμένες απορίες και παρατηρήσεις.

Την ώρα αυτή οι υπόλοιποι 10 μαθητές με την κ. Παπαδοπούλου Σοφία περιηγήθηκαν ξέγνοιαστοι στο κέντρο της Θεσ/νικης και στο Λευκό Πύργο.

Αφού ολοκληρώθηκε η επίσκεψη στο αστεροσκοπείο, μετά από μια αναμνηστική φωτογραφία στην είσοδο κατευθυνθήκαμε στο ΝΟΕΣΙΣ όπου παρακολουθήσαμε 2 παραστάσεις στο Πλανητάριο.

Η πρώτη παράσταση ήταν «Τα Θαύματα του Σύμπαντος».  Είχαμε την  δυνατότητα να κοιτάξουμε βαθιά μέσα στο Διάστημα, μέσα από τα «μάτια» του Hubble Space Telescope, να ταξιδέψουμε δισεκατομμύρια χρόνια πίσω στο χρόνο και να γίνουμε  μάρτυρες της γέννησης του Σύμπαντος.  Στην εξόρμηση αυτή, κάποιες φορές με κομμένη  την ανάσα,  παρακολουθήσαμε το σχηματισμό γαλαξιών και εξερευνήσαμε  ορισμένα από τα πιο θαυμαστά νεφελώματα και αστρονομικές δομές που έχουν έως τώρα ανακαλυφθεί. Βρεθήκαμε στο εσωτερικό του δικού μας Γαλαξία και με μια περιήγηση στο Ηλιακό Σύστημα επιστρέψαμε στο σπίτι μας, τη Γη.

Η δεύτερη παράσταση ήταν μια φιλική προσφορά για τους μαθητές του σχολείου μας, λόγω της ιδιαιτερότητας που είχαμε με το πρόγραμμα αστρονομίας. Αφορούσε την «Ουρανογραφία» και τους αστερισμούς που είναι ορατοί αυτή την εποχή στο νυχτερινό ουρανό. Ο Γιώργος Μποκοβός (υπάλληλος του ΝΟΕΣΙΣ, μέλος του Ομίλου Φίλων Αστρονομίας και φίλος) με ένα απλό αλλά και αστρονομικό τρόπο μας ξενάγησε σε μερικά από τα αντικείμενα του νυχτερινού ουρανού. Η φαντασία των αρχαίων Ελλήνων και όχι μόνο, μεγαλούργησε φτιάχνοντας τον Ωρίωνα, την Μεγάλη και την Μικρή Άρκτο, τους Διδύμους, τον Κηφέα, τον Σκορπιό και τον Τοξότη από μικρά ή μεγάλα φωτεινά αστρικά σχήματα.

Στην συνέχεια επισκεφτήκαμε το Μουσείο/Εκθετήριο Αυτοκινήτων. Οχήματα ιστορικού, συλλεκτικού και εκπαιδευτικού ενδιαφέροντος, τετράχρονες αλλά και δίτροχες «κυρίες», από τη δεκαετία του '20 μέχρι και το πρόσφατο παρελθόν, μας μετέφεραν νοερά σε άλλες εποχές, αναδεικνύοντας με μοναδικό τρόπο την εξέλιξη της αυτοκίνησης.

Αφορμή για τη δημιουργία του σημερινού Εκθετηρίου Αυτοκινήτων στάθηκε η παραχώρηση ενός Trojan Leyland που είχε κατασκευαστεί στις αρχές της δεκαετίας του '20 και αργότερα ενός Ford A του 1929. Πρόκειται για δύο κλασικά αυτοκίνητα μεγάλης ιστορικής αξίας που κανένας δεν μένει ασυγκίνητος στην θέα τους.

Γνωρίσαμε την ιστορία, την εξέλιξη της τεχνολογίας και τον σχεδιασμό των οχημάτων. Μπορέσαμε να μεταφερθούμε σε ανάλογες εποχές και να αισθανθούμε τα ερεθίσματα των δημιουργών τους σε συνάρτηση με τη σχέση «άνθρωπος και αυτοκίνητο». Θυμηθήκαμε  αυτοκίνητα που υπήρξαν «σταθμοί» στην ιστορία της αυτοκίνησης βλέποντας τα 30 αυτοκίνητα και μοτοσικλέτες της συλλογής του Μουσείου.

Η έκθεση αποτελείται από 5 κύριες θεματικές ενότητες, με βάση τα 5 κορυφαία αυτοκίνητα του 20ου αιώνα, όπως αναδείχθηκαν από ψηφοφορία που πραγματοποιήθηκε το 1999 μεταξύ 126 δημοσιογράφων και ειδικών, αλλά και με διαδικτυακή συμμετοχή του κοινού.

Οι 5 αυτές ενότητες και τα αντίστοιχα 5 κορυφαία αυτοκίνητα είναι:
- Μαζική Παραγωγή FORD "T"
- Πόλη και Περιβάλλον MINI
- Τεχνολογικές Εξελίξεις CITROEN DS
- Σχεδιασμός και Κοινωνία VOLKSWAGEN BEETLE
- Ταχύτητα PORSCHE 911

Δεν πρέπει να αμελήσουμε να αναφέρουμε και το πρώτο αυτοκίνητο που κατασκευάσθηκε στην Ελλάδα (στη Σύρο το 1974 και βασίσθηκε σε ιδέα του εφοπλιστή Γουλανδρή).  Κατασκευάσθηκαν συνολικά 2 αυτοκίνητα (ένα κόκκινο και ένα μπλέ). Το ένα από αυτά βρίσκεται στο Μουσείο έχει κινητήρα περίπου 5000cc και 177 ίππους. Ήταν ένας συνδυασμός 4-θυρης λιμουζίνας και ισχυρού τζίπ με αισθητική του 1930. Το άλλο αγνοείται.

Μετά μια βόλτα στην Έκθεση της Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας (ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός αποτελεί αντικείμενο μελέτης και θαυμασμού διεθνώς). Η έκθεση για την αρχαία ελληνική τεχνολογία έχει σκοπό να αναδείξει μία πλευρά του αρχαιοελληνικού πολιτισμού που ερευνήθηκε και προβλήθηκε πολύ λιγότερο από την φιλοσοφία, την τέχνη, την πολιτική, την στρατιωτική ιστορία, την θρησκεία και τις άλλες πτυχές του.

Στην έκθεση είδαμε δείγματα τεχνολογικών στοιχείων και επιτευγμάτων της αρχαίας Ελλάδας, με ομοιώματα που κατασκευάσθηκαν με βάση πληροφορίες από γραπτές πηγές. Τα εκθέματα αυτά από τους τομείς της καθημερινής ζωής, των κατασκευών, της μηχανολογίας, της ναυπηγικής, του πολέμου, των τηλεπικοινωνιών, των μετρητικών οργάνων, των αυτοματισμών και άλλων, αντανακλούν τις τεχνικές και το πολιτισμικό πλαίσιο μέσα στο οποίο εμφανίσθηκαν, αποτυπώνοντας τον ρόλο και την σημασία της τεχνολογίας στην ανάπτυξη του αρχαιοελληνικού και του παγκόσμιου πολιτισμού.

Στην έκθεση υπάρχει και ένα πρόσφατο/βελτιωμένο ομοίωμα του Μηχανισμού των Αντικυθήρων. Ο μηχανισμός χρονολογείται περίπου το 150 π.Χ. και ανακαλύφθηκε το 1910 στα Αντικύθηρα κατά την διάρκεια αλίευσης σφουγγαριών.  Μέχρι σήμερα έχει παρουσιάσει αρκετά από τα κρυμμένα μυστικά του αλλά οι επιστήμονες συνεχώς ανακαλύπτουν πολλές «αστρονομικές» χρήσεις. Αποτελείται από μεγάλο αριθμό γραναζιών που με την κίνησή τους μπορούσαν να προβλέψουν/αναπαραστήσουν αστρονομικά φαινόμενα (εκλείψεις Σελήνης-Ήλιου κ.α.). Η Ελληνική γραφή είναι εμφανής σε πολλά σημεία του, αλλά πρέπει να τονίσουμε ότι είχε και το δικό του «manual» με βοηθητικές πληροφορίες. Στην διεθνή ομάδα πανεπιστημίων και επιστημόνων που ασχολείται με αυτόν, μετέχει και ο κ. Σειραδάκης που οι μαθητές γνώρισαν στο αστεροσκοπείο. Χαρακτηρίζεται ως ο πρώτος «υπολογιστής».

Ο ενθουσιασμός των μαθητών έφτασε στο αποκορύφωμά του με την συμμετοχή τους στο Τεχνοπάρκο.  Το Τεχνοπάρκο, είναι ένας χώρος διάδρασης. Ο επισκέπτης συμμετέχει ενεργά, πρωταγωνιστεί και μαθαίνει διασκεδάζοντας.Η έκθεση αποτελεί μόνιμο τμήμα των δραστηριοτήτων του Μουσείου.

Η ανταπόκριση των μαθητών ήταν αρκετές φορές ενθουσιώδης, στα 40 εκθέματα με διάφορα επιστημονικά πεδία : ηλεκτρισμό, μαγνητισμό, οπτική, μηχανική, βαρύτητα, ακουστική, αστρονομία κ.ά.

Στα διαδραστικά εκθέματα οι μαθητές : ζυγίσθηκαν στους πλανήτες και την Σελήνη, συνδύασαν το πρόσωπό τους (αυτό το έκανα και εγώ) με κάποιον άλλο, σήκωσαν από το έδαφος ένα αυτοκίνητο σε ύψος 20-30 εκατοστών (θα το σήκωνα παραπάνω και δεν δοκίμασα !), δημιούργησαν ένα ακίνδυνο ανεμοστρόβιλο, άκουσαν την φασαρία της αίθουσας μέσα από ένα «ακουστικό πιάτο», κυνήγησαν την σκιά τους και τον εαυτό τους μέσα σε μια κυκλική ράμπα, προσπάθησαν να τοποθετήσουν μια «άτακτη βαλίτσα σε μια άτακτη θήκη», είδαν δυο μπάλες να εξαφανίζονται σε δυο «σκουληκότρυπες - μαύρες τρύπες» ? !), σήκωσαν πετραδάκια συντονίζοντάς τα με ένα «μυστήριο ήχο», τακτοποίησαν «άτακτες ροδέλες» κ.α.

Όταν οι μαθητές ξεκόλλησαν από το «διαδραστικό και άτακτα μαγνητισμένο Τεχνοπάρκο» έκαναν ένα μικρό διάλλειμα.

       Στο διάλλειμα πραγματοποιήθηκε μια σημαντική συνάντηση. Συναντήσαμε την αγαπητή μας καθηγήτρια αστρονομίας του Πανεπ. Ιωαννίνων (τότε) επίκουρο καθηγήτρια κ. Τσικούδη Βασιλική μετά από 22-25 χρόνια. Οι τότε τελειόφοιτοι του Μαθηματικού Τμήματος κ. Γεωργιάδου Κερατσώ και του Φυσικού Τμήματος Πρασόπουλος Δημήτρης γύρισαν στις γλυκές αναμνήσεις των Ιωαννίνων εποχής 1986-1992.

            Συζητήθηκαν οι αποφάσεις, οι αναμνήσεις και  οι ανησυχίες μας. Δεν υπήρχε λόγος να αναζητηθούν τα υπέρ και τα κατά, ήταν μερικές γλυκές αλήθειες που έπρεπε να ειπωθούν. Ένα ευχαριστώ στην καθηγήτρια που έδωσε τροφή στα «αστρονομικά όνειρά» μας και κουράγιο στις μετέπειτα δράσεις μας.

            Κάπως έτσι τελείωσε η παραμονή μας στην συμπρωτεύουσα. Στο δρόμο της επιστροφής η «Πολίτικη κουζίνα» ίσως έπαιξε το ρόλο του προπομπού για μια επόμενη «εξόρμηση». Με τα ακούσματα της Ευανθίας Ρεμπούτσικα, σε άλλους δρόμους, με άλλα αστέρια ….. τους μαθητές μας. 

Κείμενο : Πρασόπουλος Δημήτρης

Φωτογραφίες : Πρασόπουλος Δημήτρης